.jpg)
Στις παροντικές κοινωνίες μας, στα χρόνια του κοινοβουλευτισμού, ο ρόλος του πλήθους είναι να παρευρίσκεται μια φορά κάθε τέσσερα χρόνια στην κάλπη, να επιλέγει έναν «υπεύθυνο» και «πειθαρχημένο» και «σοφό» αφέντη των ανωτέρων τάξεων, για πολιτικό αντιπρόσωπό του και έπειτα να επιστρέφει σπίτι του, βυθίζοντας τον εαυτό του κάτω από ένα βαρύ και πυκνό πέπλο ιδιώτευσης.
Η αντίληψη πως το κοινό είναι παρείσακτοι στην πολιτική ζωή, διότι είναι ανόητοι, αυτοκαταστροφικοί και πως πρέπει να παραμείνουν παθητικοί θεατές, ενώ παράλληλα είναι καίριας σημασίας να διοικούνται απ' τους σοφούς βασιλιάδες, που ξέρουν πως θα τους αντιπροσωπεύσουν σωστά, δεν αποτελεί μοντέρνο φαινόμενο. Είναι ιδέα της παρούσας αλλά και σχεδόν κάθε προηγούμενης ιστορικής τάξης πραγμάτων. Αυτή η αντίληψη μπορεί να γίνει φανερή στο πλατωνικό φαντασιακό, όπου η ολιγαρχία των σοφών βασιλιάδων-φιλοσόφων θα διοικούσαν τους πολίτες τους με τον πιο έγκυρο και σωστό τρόπο, εξαιτίας των αρετών τους. Δυστυχώς, όπως θα κατανοήσει κανείς παρακάτω, η Πλατωνική αντίληψη κυριάρχησε επί της Αριστοτελικής και, αν και έχει αλλάξει χρώμα και σχήμα ανά τις ιστορικές εξελίξεις, αποτελεί για άλλη μια φορά τον κυρίαρχο τρόπο σκέψης της εποχής μας.
Για παράδειγμα, για να γίνουμε πιο συγκεκριμένοι, αυτό το μοτίβο ήταν φανερό στην αντίληψη του υπαρκτού σοσιαλισμού. Εκεί, σύμφωνα με τον Λενινισμό, το πιο προηγμένο και ικανό τμήμα της εργατικής τάξης θα συνθέσει τον πυρήνα του κόμματος-οδηγητή και, με βάση τη σωστή ερμηνεία των ιστορικών συνθηκών και τον κεντρικό επιστημονικό σχεδιασμό της οικονομίας τους, θα αντιπροσώπευαν με τον πιο αποτελεσματικό και έγκυρο τρόπο το προλεταριάτο, δηλαδή τους πολίτες τους.
Ο κοινοβουλευτισμός της Δύσης διαποτίζεται από την ίδια αντίληψη περί αντιπροσώπευσης. Οι «δημοκρατίες» της Δύσης είναι πολύ λενινιστικές ως προς το νοητικό τους φαντασιακό και τα χαρακτηριστικά τους. Αναπαράγουν και αυτές το δυναμικό της σοφής ολιγαρχίας και του άξεστου και βάρβαρου σώματος των πολιτών, οι οποίοι δεν μπορούν να αυτοκυβερνηθούν με πετυχημένο τρόπο. Για την ακρίβεια, πλέον οι ολιγαρχίες της Δύσης δεν χρειάζεται να είναι σοφές, αλλά επιστημονικά οπλισμένες. Η κυρίαρχη ολιγαρχική μετάλλαξη της εποχής είναι αυτή του στρώματος του αισχρού ιού της τεχνοκρατίας. Στην Ελλάδα ίσως η αντίληψη της τεχνοκρατικής διακυβέρνησης δεν είναι όσο διαδεδομένη όσο και στο εξωτερικό, αλλά σπέρματα της παρατειρούνται και εδώ και αυτή η αλλαγή είναι σύμφωνη με το πνέυμα της εποχής. Ο λαός που έχει αγανακτήσει με τους άσχετους και αγράμματους πολιτικούς του, βλέπει έναν μεσσία στο πρόσωπο του τεχνοκράτη, του ορθού και λογικού, επιστημονικού διαχειριστή, ο οποίος θα φτιάξει τα προβλήματα της χώρας του.
Τα μοντέρνα έθνη-κράτη αποτελούν καθετοποιημένα κέντρα εξουσίας. Αυτό σημαίνει πως η εξουσία βρίσκεται συσσωρευμένη σε εξαιρετικά στενά και μικρά πολιτικά και οικονομικά όργανα στην κορυφή του συστήματος, όπως στα χέρια κρατικών ιερέων και πάνω στην κορόνα του επιχειρηματικού κόσμου. Αυτοί, μέσα από ειδικευμένους τεχνικούς και μανατζαρέους, εφαρμόζουν τις πολιτικές τους βλέψεις για να εξυπηρετήσουν τα συμφέροντά τους, εις βάρος αυτών του πληθυσμού, ενώ ο δεύτερος παρευρίσκεται στο κατώτατο τμήμα αυτής της εξουσιαστικής πυραμίδας και αποτελεί έναν υπήκοο. Στα σύνθετα και ώριμα βιομηχανικά κράτη, η έλευση του πνεύματος της τεχνοκρατίας ήταν κάτι το αναπόφευκτο και αναγκαίο για τη διατήρηση αυτού του ολοκληρωτικού και καθετοποιημένου τύπου διακυβέρνησης.
Εξαιτίας της τεράστιας γεωγραφικής κλίμακας της κοινωνίας και της τεχνικής περιπλοκότητάς της, για να συνεχίζεται να αναπαράγεται και να λειτουργεί αυτό το κατασκεύασμα, φυσικά χρειάζεται μια εξαιρετικά ισχυρή τάξη τεχνικών, εμπειρογνωμόνων και διαχειριστών. Αυτοί αναλαμβάνουν τη διοίκηση των κοινωνιών με το πρόσχημα πως είναι αρκετά έξυπνοι και σωστά ενημερωμένοι για να ασκήσουν τις ορθές πολιτικές, ως προς το συμφέρον της κάθε χώρας. Για άλλη μια φορά, όπως και στα προγενέστερα παραδείγματα, ο κόσμος καλείται να τραπεί σε αδράνεια και να παραμείνει κλεισμένος στα σπίτια του, ενώ οι διαχειριστικές δυνάμεις φροντίζουν το δύσκολο και επίπονο εγχείρημα της διαχείρισης της πολιτικής ζωής.
Το παραπάνω αφήγημα αποτελεί μια εξωτερική δικαιολόγηση του συστήματος του κοινοβουλευτισμού, που προωθείται προς μαζική κατανάλωση προς τους υπέρτατους εχθρούς του, δηλαδή το ευρύτερο σώμα των πολιτών. Δυστυχώς, οι τελευταίοι έχουν πλέον εσωτερικεύσει αυτή τη δικαιολόγηση και την έχουν αγκαλιάσει σε κολοσσιαίο βαθμό. Οι τεχνοκράτες αποτελούν, στα μάτια τους, ουδέτεροι πράκτορες που, εξαιτίας της επιστημονικής τους κατάρτισης, είναι τελικά ικανοί να λύσουν το κάθε επικείμενο πρόβλημα της κοινωνίας με τον λιγότερο κοστοβόρο και ταυτόχρονα αποτελεσματικότερο τρόπο που είναι δυνατό να εφαρμοστεί μια δεδομένη στιγμή.
Για παράδειγμα, όταν μια οικονομική κρίση φανερωθεί, ο σωστός και ώριμος οικονομολόγος – φαντάζεται ο κόσμος – πως θα ανοίξει το δεύτερο συρτάρι του ξύλινου υπουργικού του γραφείου, θα αναζητήσει το πολύτιμο οικονομικό του εγχειρίδιο, θα ανατρέξει στη σωστή σελίδα, στο ανάλογο κεφάλαιο και, σύμφωνα με τα τελευταία προτάγματα της επιστημονικής οικονομικής διαχείρισης, θα εφαρμόσει την πιο αποτελεσματική και επιστημονικά ορθή μέθοδο για την επίλυση του οικονομικού προβλήματος που η κοινωνία βιώνει. Αυτή είναι η περιγραφή της τεχνοκρατίας μέσα απ' τον ερμηνευτικό φακό των υποστηρικτών της.
Φυσικά, όπως ειπώθηκε και πριν, οι τεχνοκράτες εξυπηρετούν τα συμφέροντα των ανώτερων ολιγαρχικών τάξεων του πολιτικού και επιχειρησιακού κόσμου. Το πόσο πετυχημένη καριέρα θα κατέχουν, το πόσο άνετη ζωή θα ζήσουν κ.τ.λ., εξαρτάται ακριβώς απ' αυτό, δηλαδή το πόσο πιστά θα εξυπηρετήσουν συγκεκριμένα συμφέροντα. Δεν έχουν δικιά τους ανεξάρτητη βούληση, ούτε ηθικές δεσμεύσεις προς το δημόσιο καλό ή για την πιστή εξυπηρέτηση της κοινωνικής ζωής.
Η λύση, ως συνέπεια, δεν μπορεί να αποτελεί την τοποθέτηση του «σωστού» προσώπου στη σωστή υπουργική θέση, την κατάλληλη χρονική στιγμή, για την εφαρμογή μιας έγκυρης πολιτικής, μέσα από εκλογές. Ο κόσμος πρέπει να δραπετεύσει από ένα ατομικό ερμηνευτικό πλαίσιο αναφοράς και να υιοθετήσει έναν συστημικό τρόπο ανάλυσης του κόσμου. Αν το κάνει αυτό, θα κατανοήσει πως το πρόβλημα δεν είναι συγκεκριμένα πρόσωπα σε θέση εξουσίας, αλλά οι ίδιοι οι θεσμοί και το ευρύτερο καθετοποιημένο σύστημα του κοινοβουλευτισμού και του κράτους, αλλά και του οικονομικού τρόπου παραγωγής. Ο κοινοβουλευτισμός δεν αποτελεί δημοκρατία, αλλά μια επίσημα εκλεγμένη ολιγαρχία με δικά της συμφέροντα. Οι τεχνοκράτες εξυπηρετούν τα συμφέροντα των εξουσιαστών.
Για να γίνει καλύτερα κατανοητό αυτό... Ένας επιστημονικά εκπαιδευμένος υπουργός πάνω στην οικονομία τελικά είναι ακριβώς το ίδιο θωρακισμένος απέναντι στις επιθέσεις των επιχειρησιακών και λομπιστικών ορδών που θα του χτυπήσουν την υπουργική πόρτα αφού εκλεγεί, το ίδιο θωρακισμένος απέναντι στις πιέσεις και επιταγές του ευρύτερου χρηματοπιστωτικού συστήματος που κυριαρχεί στη διεθνή σκηνή, το ίδιο προστατευμένος απέναντι στις απειλές και επιταγές των χαρτογιακάδων που βρίσκονται στα κεντρικά γραφεία των Βρυξελλών κ.τ.λ., όσο και ένας άσχετος εκλεγμένος αντιπρόσωπος ως προς το αντικείμενο του γραφείου του. Η λογική του «βγάζουμε τον κλόουν, τον άσχετο, τον αγράμματο απατεώνα και τοποθετούμε στη θέση του έναν τεχνοκράτη» αποτελεί τελικά μια αυταπάτη.
Το παροντικό σύστημα δεν μπορεί να αντιμετωπίσει τις αιτίες των δομικών προβλημάτων των κοινωνιών, όπως η κοινωνική ανισότητα, η περιβαλλοντική κρίση, η κατασκευή όπλων μαζικής καταστροφής και η στρατιωτική τους χρήση, διότι ο ίδιος ο πυρήνας και η εσωτερική λογική του αποτελούν την πρωταρχική πηγή του προβλήματος. Με άλλα λόγια, αυτές οι καταστροφές δεν είναι τυχαία παραπροϊόντα της υπάρχουσας τάξης πραγμάτων, αλλά οργανικές συνέπειες των θεσμικών επιταγών με βάση τις οποίες αυτή λειτουργεί.
Τα κράτη λειτουργούν με βάση παραμέτρους που στοχεύουν στην εξασφάλιση κυριαρχίας και στη συγκέντρωση εξουσίας για την εκπλήρωση γεωπολιτικών αποστολών. Δεν είναι ηθικοί πράκτορες. Οι επιχειρήσεις λειτουργούν με βάση το κέρδος, εξαιτίας των πιέσεων των αγορών, και είναι δομικά αντικοινωνικές. Δεν λαμβάνουν υπόψη εξωτερικότητες, όπως η περιβαλλοντική ζημιά που προκαλούν οι οικονομικές δραστηριότητές τους. Οι κυβερνήσεις είναι αγορασμένες από τις μεγάλες επιχειρήσεις και, άρα, εξυπηρετούν πρωτίστως τα δικά τους συμφέροντα. Δεν φαίνονται ικανές να σταματήσουν με ουσιαστικά μέτρα π.χ. την περιβαλλοντική κρίση.
Ένα κράτος και μια επιχείρηση είναι αδύνατο να λειτουργήσουν ενάντια στο χρηματικό κέρδος και στη συγκέντρωση εξουσίας, όσο εξυπηρετούν τους στόχους του παρόντος τύπου κοινωνικής οργάνωσης. Αναγκαστικά, πρέπει οι διαχειριστές τους να ευθυγραμμίσουν τις συμπεριφορές τους με βάση τις επιταγές των θεσμών. Η μη στόχευση σε ιδιωτικό κέρδος οδηγεί σε μικρότερο μερίδιο στην αγορά και χρεοκοπία. Η μη εκπλήρωση γεωπολιτικών στόχων οδηγεί σε μειονεκτική σχέση, σε σύγκριση με άλλα κράτη που θα τιμήσουν το κυνήγι των στόχων αυτών πιο αποτελεσματικά.
Η λύση μπορεί να έγκειται στην αλλαγή του κοινωνικού και οικονομικού τρόπου οργάνωσης και των ευρύτερων θεσμών, στην αλλαγή πολιτεύματος και όχι στην εκλογή απλά διαφορετικών προσώπων, που για άλλη μια φορά θα ευθυγραμμίσουν τις πολιτικές τους και τις συμπεριφορές τους με βάση τις θεσμικές επιταγές του παγκόσμιου συστήματος. Το ζήτημα είναι η αλλαγή του πολιτεύματος και του οικονομικού μοντέλου. Το ζήτημα είναι οι ολοκληρωτικοί θεσμοί να μετατραπούν σε συμμετοχικούς και αληθινά δημοκρατικούς.
Αυτό που χρειάζεται να γίνει είναι η θεσμική εγκατάσταση του σώματος των πολιτών στην άσκηση και εφαρμογή πολιτικών και νομοθετικών αποφάσεων σε κάθε χώρα. Αυτό σημαίνει πως η εξουσία, η ικανότητα λήψης αποφάσεων, μέσα από τη συγκρότηση δημοτικών και εργατικών συμβουλίων της βάσης, πρέπει να περάσει στην ίδια την κοινότητα και να μην αποτελεί ένα μονοπώλιο μιας ανώτερης διαχειριστικής και οικονομικής τάξης, που εκμεταλλεύεται το σώμα των πολιτών, αλλά και το μετατρέπει - στην πορεία - σε κάτι λιγότερο από ένα σώμα πολιτών, δηλαδή σε ένα άψυχο και άβουλο καταναλωτικό ον, απογυμνωμένο από κάθε δημιουργική και πολιτική βούληση. Η δημοκρατία πρέπει να εγκατασταθεί σε επίπεδο πολιτεύματος αλλά και σε κάθε σφαίρα της ανθρώπινης ζωής, όπως στην παραγωγική, όπου η ίδια η κοινότητα θα αποφασίζει για την αναδιανομή του κοινωνικού αγαθού.
Αυτή η αλλαγή δεν μπορεί να γίνει απ' τα πάνω, αλλά μόνο απ' τα κάτω. Η ύπαρξη αυτής της μορφής δημοκρατίας είναι εγγενώς απειλητική για ένα καθετοποιημένο σύστημα εξουσίας, όπως ο κοινοβουλευτισμός. Αν η εξουσία μεταφερθεί στη βάση, τότε αναιρείται ο σκοπός ύπαρξης της κορυφής. Γι' αυτό και ιστορικά, σε τυπικά πλαίσια, η ικανότητα λήψης αποφάσεων είναι το μοναδικό πράγμα που δεν παραχωρείται στον πληθυσμό από τους αφέντες του.
Ειδικότερα, οι πολιτικοί μπορεί να παραδώσουν ένα κράτος πρόνοιας σε αυτούς ή κάποια ατομικά δικαιώματα ή καλύτερη αναδιανομή υπηρεσιών μέσα από ευνοϊκή φορολογία κ.τ.λ., αλλά αυτό που δεν παραχωρούν ποτέ είναι η εξουσία τους. Η παραχώρηση δικαιωμάτων και η κάλυψη υλικών αναγκών αποτελεί για τις ανώτερες τάξεις ένα τσουχτερό αλλά επιτρεπτό «δώρο». Η παραχώρηση της ικανότητας λήψης των αποφάσεων είναι άκρως απαγορευτική, γιατί ακριβώς αποτελεί φαινόμενο απειλητικό ως προς τον ίδιο τον υπαρξιακό πυρήνα του συστήματος, και άρα η αντίδρασή του, για να υπερασπιστεί τον εαυτό του σε πρώτο βαθμό και τα συμφέροντά του σε δεύτερο, είναι ζωτικής σημασίας.
Αυτή η δημοκρατική κοινωνία μπορεί να έρθει μόνο μέσα από την ηθική δέσμευση και πολιτική βούληση του ίδιου του γενικού πληθυσμού. Είναι ο μοναδικός τύπος κοινωνικής οργάνωσης που προαπαιτεί τη βούληση και δράση του ίδιου του πληθυσμού για την οικοδόμησή της. Είναι αλήθεια πως όλες οι υπόλοιπες κοινωνίες δεν απαιτούν τη δράση του κόσμου για να καθιερωθούν και να αναπαραχθούν, αλλά, ακριβώς αντίθετα, αναμένουν και επιτάσσουν την αποξένωσή του, την αδράνειά του και την παροχή μιας συναίνεσης – έστω με έμμεσους τρόπους – από αυτόν.
Μια πραγματική δημοκρατία απαιτεί σωστή διάκριση εξουσιών, όχι βουλευτικές ασυλίες, αντιπροσώπους που θα είναι ανά πάσα στιγμή ανακλητοί από την εκλογική τους βάση, τη δυνατότητα των πολιτών να τροποποιούν, να εγκρίνουν και να ακυρώνουν νομοθεσίες κ.τ.λ. Επιπρόσθετα, απαιτεί την ανυπαρξία κοινωνικών τάξεων. Οι επιχειρηματικοί ολιγάρχες, μέσα από την οικονομική τους ισχύ, κυριαρχούν πάνω στην πολιτική ζωή σε εξαιρετικά δυσανάλογο βαθμό σε σύγκριση με τον γενικό πληθυσμό. Η ύπαρξη μιας καπιταλιστικής δημοκρατίας είναι ένα οξύμωρο σχήμα. Το σώμα των πολιτών πρέπει να ενωθεί, να απαιτήσει τη θεσμική του ενσωμάτωση ως προς την λήψη αποφάσεων με στόχο την αυτοκυβέρνηση του, και έτσι, μέσα από την κυριαρχία του στην πολιτική ζωή, να σχεδιάσει και την οικονομία με βάση την κοινωνική ανάγκη και όχι το ιδιωτικό κέρδος, αφού θα μιλάμε για μια δημοκρατική κοινωνία.
Το μεγαλύτερο ζητούμενο δεν είναι η οργάνωση των πολιτών, με στόχο την απαίτηση από τους κυβερνώντες την αύξηση του βιοτικού επιπέδου τους, αλλά είναι αυτό της μεταφοράς της εξουσίας ως προς αυτούς για τη συγκρότηση ενός ουσιαστικού σώματος πολιτών , που δε θα είναι απλά νομοτυπικό όπως και τώρα.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου