.jpg)
 |
Η συγκέντρωση διαμαρτυρίας για τα Τέμπη
Η εθνική απεργία για το δυστύχημα στα Τέμπη πραγματοποιήθηκε δύο έτη μετά το τραγικό συμβάν και μας δείχνει πόσο εύκολο είναι τελικά να γελοιοποιήσει ο γενικός πληθυσμός το σύστημα εξουσίας. Ακόμη και σήμερα, υπάρχει φανερή συγκάλυψη του σκανδάλου από την κυβέρνηση και, ουσιαστικά, η κατάσταση στα τρένα δεν έχει αλλάξει. Ως αποτέλεσμα, η συγκέντρωση απέκτησε μαζικό χαρακτήρα. Μέχρι και στις μικρές πόλεις της χώρας υπήρχαν χιλιάδες συμμετέχοντες στις τοπικές πορείες. Σύμφωνα με διεθνή μέσα ενημέρωσης, όπως το Reuters και το AP, εκατοντάδες χιλιάδες ήταν οι συμμετέχοντες σε πανελλήνιο επίπεδο, κάτι που καθιστά την πορεία αυτή ένα από τα μεγαλύτερα, πιο ενεργά και φιλόδοξα εγχειρήματα που έχουν τεθεί σε κίνηση στο πλαίσιο της νεότερης ελληνικής ιστορίας.
Αξίζει, όμως, να εστιάσει κανείς στα επεισόδια που συνέβησαν στο κέντρο της Αθήνας. Εκεί, η συγκέντρωση του πληθυσμού ήταν η πιο πυκνή και πελώρια, κάτι που τελικά οδήγησε σε μια βίαιη αποκλιμάκωση της πορείας από τις αστυνομικές αρχές. Η αστυνομία επιχείρησε να διαλύσει τη συγκέντρωση με τη χρήση γκλοπ, χημικών, αύρας κ.τ.λ. Η ευχάριστη έκπληξη, όμως, που ακολούθησε ήταν πως ένα αισθητό τμήμα των διαδηλωτών επέστρεψε ξανά στον τόπο της συγκέντρωσης. Αφού οι ένστολοι έκαναν τη δουλειά τους, το πλήθος ανασυγκροτήθηκε με τα χέρια ψηλά, για να τονίσει πως βρίσκεται εκεί για μια ειρηνική διαδήλωση και πως δεν θα εγκαταλείψει το πόστο του τόσο εύκολα.
Λείπουν οι γάτες χορεύουν τα ποντίκια
Αυτό που ακολούθησε ήταν ένα «παιχνίδι» μεταξύ των δύο, όπου οι αστυνομικές δυνάμεις κατέστελλαν επανειλημμένα και με βία τις ειρηνικές συγκεντρώσεις των πολιτών. Οι τελευταίοι υποχωρούσαν, με αποτέλεσμα οι πρώτοι να χαμηλώνουν τις άμυνές τους· και τότε, πάλι, οι διαδηλωτές έβρισκαν την ευκαιρία να επιστρέψουν στον χώρο της συγκέντρωσης, ενισχύοντας την οργάνωσή τους. Κάθε φορά που οι αστυνομικές δυνάμεις χρησιμοποιούσαν αύρες νερού για να σκορπίσουν τον κόσμο, αυτός απομακρυνόταν χαλαρά και αδιάφορα από την περιοχή της ταραχής, μόνο και μόνο για να επιστρέψει πίσω ανενόχλητος λίγα λεπτά αργότερα.
Μάλιστα, ένας άνδρας φαίνεται να κουβαλά και να παίζει με μια κιθάρα, ενώ γύρω του υπάρχουν ΜΑΤ που τρομοκρατούν τον κόσμο. Μερικοί μπορεί να προσέξουν αυτόν τον κιθαρίστα και να τον χαρακτηρίσουν αρνητικά. Ίσως υποστηρίξουν πως συμμετείχε στην πορεία όχι γιατί ήθελε να τιμήσει τους νεκρούς του δυστυχήματος, ούτε επειδή είχε κάποια αιτήματα που ήθελε να ακουστούν, αλλά διότι ήθελε απλώς να πέσει ο φακός πάνω του, να λάβει δημοσιότητα και να θρέψει τον εγωισμό του.
Μπορεί κανείς, βέβαια, να το ερμηνεύσει και διαφορετικά. Αυτή η συμπεριφορά της ανέμελης «διασκέδασης» μέσα από το παίξιμο μουσικής είναι η φυσική εξέλιξη του χαρακτήρα που υιοθέτησε οργανικά η πορεία. Ποιος είναι αυτός ο χαρακτήρας; Ο χαρακτήρας του χορού μεταξύ γατών και ποντικιών, όπου τα ποντίκια —δηλαδή οι πολίτες— γελοιοποιούν τις γάτες —δηλαδή τα όργανα της εξουσίας— δείχνοντάς τους πως τα αξιώματά τους έχουν χάσει τη νομιμότητα στα μάτια τους.
Ο λαϊκός χλευασμός προς την εξουσία
Η γραμμή της νομιμοποίησης ενός συστήματος εξουσίας είναι λεπτή και μπορεί να σπάσει, έστω και προσωρινά, μέσα από φαινομενικά αστείες και γελοίες πράξεις. Το ήρεμο και ειρηνικό βάδισμα του κόσμου, όταν τον έσπρωχναν πίσω οι αύρες, και το παίξιμο ενός οργάνου στο επίκεντρο των βίαιων γεγονότων, είναι μέθοδοι του πληθυσμού για να περάσει ένα μήνυμα. Το μήνυμα είναι πως η εξουσία του κράτους λαμβάνει νομιμοποίηση εξαιτίας της συναίνεσης του πληθυσμού. Αν ο πληθυσμός δεν παρέχει συναίνεση, τότε πολύ εύκολα μπορεί να αψηφήσει και να ακυρώσει, έστω και προσωρινά, την εξουσία που έχει το κράτος πάνω του. Αυτή χάνει εγκυρότητα στα μάτια του κόσμου, ο οποίος κοροϊδεύει και χλευάζει αυτή την κυβέρνηση και τις αστυνομικές δυνάμεις της. Αυτό, με λίγα λόγια, είναι ένα από τα πράγματα που συνέβησαν σήμερα: οι διαδηλωτές, έστω και προσωρινά, απέσυραν τη συναίνεσή τους και γελοιοποίησαν τη δομή της κοινοβουλευτικής εξουσίας, παίζοντας ένα παιχνίδι αστυνόμων και κλεφτών.
Από την αστυνομοκρατία στον έλεγχο των ιδεών
Αυτή ήταν μια περίληψη των γεγονότων. Ιδανικά, τέτοιες συμπεριφορές πρέπει να κανονικοποιηθούν στη συνείδηση των πολιτών. Αν συμβεί αυτό, τότε θα υπάρξει μια πιο οργανωμένη και συντονισμένη λαϊκή συσπείρωση. Τότε οι ενέργειές της θα αξιοποιηθούν παραγωγικά για την κατάκτηση μακροπρόθεσμων αιτημάτων, αντί να οδηγούν σε μεμονωμένες απεργίες που στέκονται στο κενό. Για να προτείνει κανείς, όμως, ένα μεταγενέστερο σχέδιο μαζικής δράσης, πρέπει πρώτα να γίνει κατανοητό πως έχουμε φτάσει ως εδώ από ιστορική σκοπιά. Οι πολίτες, όπως και στο παρελθόν, έτσι και σήμερα, έχουν να αντιμετωπίσουν ορισμένα εμπόδια όταν τολμούν να εισάγουν τους εαυτούς τους στη δημόσια σφαίρα. Το κρατικό καπιταλιστικό σύστημα κατέχει δύο κύριες μεθόδους ελέγχου του πληθυσμού: α) τη χρήση βίας και τρομοκρατίας και β) την προπαγάνδα. Πρέπει να κατανοηθούν και οι δύο μορφές ελέγχου. Ο κόσμος τις βιώνει καθημερινά. Είναι απαραίτητο να μπορεί η μάζα να αμυνθεί απέναντί τους, ώστε να γίνει ολοένα και πιο ενεργή στη δημόσια αρένα. Μια σύντομη ιστορική ανασκόπηση μπορεί να κάνει τα πράγματα λίγο πιο ξεκάθαρα.
Οι σύγχρονες κοινοβουλευτικές «δημοκρατίες» δεν λειτουργούσαν πάντα τόσο πολιτισμένα. Στο παρελθόν, πριν από τα «χρυσά» χρόνια της σοσιαλδημοκρατίας (1940–1970), μικρότερες συγκεντρώσεις εργαζομένων με βασικά αιτήματα καταστέλλονταν από τις κρατικές δυνάμεις, οι οποίες σκότωναν δεκάδες ή και εκατοντάδες εργάτες εν ψυχρώ στη σκηνή της διαδήλωσης. Κάτι τέτοιο σήμερα —αυτή η παραδοσιακή και ωμή χρήση βίας από τις κρατικές δυνάμεις— έχει, σε μεγάλο βαθμό, εγκαταλειφθεί. Υπάρχει ακόμη βίαιη καταστολή, όπως μπορεί να διαπιστώσει κανείς μέσα από την επανειλημμένη προσπάθεια διάλυσης των διαδηλώσεων από τις αρχές, αλλά σε μέγεθος και ένταση δεν έχει καμία σχέση με εκείνη της δεκαετίας του 1930, για παράδειγμα.
Οι μοντέρνες βιομηχανικές «δημοκρατίες», μέχρι έναν βαθμό, έχουν γίνει πιο ευγενείς. Αυτό, σε κάποιο βαθμό, είναι αποτέλεσμα ιστορικών δημοκρατικών λαϊκών κινημάτων που ήρθαν σε σύγκρουση με το κρατικό καπιταλιστικό σύστημα και άφησαν μέσα στις κοινωνίες μας κάποια κατάλοιπα. Οι πολίτες, εισάγοντας τους εαυτούς τους στον δημόσιο βίο, σε βάθος χρόνου κατάφεραν να κερδίσουν κάποια επιπλέον δικαιώματα, προνόμια και ελευθερίες. Αυτά δεν ήταν πάντα δεδομένα. Το κράτος, εξαιτίας στρατηγικών λόγων, αναγκάστηκε να κάνει μικρές υποχωρήσεις και διαπραγματεύσεις, και άρα σήμερα η μορφή του έχει αλλάξει. Σημαντικά επιτεύγματα έχουν κατακτηθεί από τους πολίτες, όπως η ελευθερία του λόγου, της συγκέντρωσης και της οργάνωσης σε συνδικαλιστικά σώματα κ.τ.λ.
Ιδεολογικός έλεγχος του πληθυσμού
Ο χαρακτήρας των βιομηχανικών καπιταλιστικών «δημοκρατιών» έχει αλλάξει. Αυτό, ωστόσο, δεν σημαίνει ότι έχουν εξαλειφθεί οι εναλλακτικές μέθοδοι ελέγχου του πληθυσμού. Η άσκηση βίας ως μέσο κοινωνικής πειθάρχησης έχει μειωθεί δραστικά. Το κενό που άφησε πίσω της αυτή η μείωση έχει από καιρό καλυφθεί από τις προπαγανδιστικές τεχνικές, οι οποίες λειτουργούν ως λιγότερο ορατοί αλλά εξίσου αποτελεσματικοί μηχανισμοί ελέγχου. Αν καταφέρεις να επηρεάσεις τις απόψεις των πολιτών, μπορείς, σε έναν βαθμό, να ελέγξεις και τις πράξεις τους. Αν συμβεί αυτό, τότε μειώνεται ριζικά η συμμετοχή τους στη δημόσια σφαίρα. Ως αποτέλεσμα, η εξουσία δεν χρειάζεται πλέον τις παλαιού τύπου δομές της αστυνομοκρατίας για να εξασφαλίσει την υποταγή του πληθυσμού.
Στις σύγχρονες κοινωνίες είναι πολύ πιο αποτελεσματικό να διαμορφώνεται η αντίληψη των πολιτών μέσω μηχανισμών ιδεολογικού ελέγχου παρά να καταφεύγει το κράτος στην απροκάλυπτη φυσική καταστολή των διαφωνούντων. Όταν εστιάζεις στο πρώτο, μειώνεται η αναγκαιότητα του δεύτερου. Έτσι, το κράτος και η κυβέρνηση εδραιώνονται ως φαινομενικά ουδέτεροι και πολιτισμένοι θεσμοί στα μάτια της κοινωνίας. Φαίνονται ως πατρικές φιγούρες, που απαρνιούνται τη βία και επεμβαίνουν κατασταλτικά μόνο όταν πρόκειται για περιπτώσεις «επικίνδυνων» στοιχείων — για τους «εγκληματίες» και «ταραχοποιούς» που απειλούν τη δημόσια τάξη.
Στην πραγματικότητα, αυτοί οι «ταραχοποιοί» είναι ακριβώς τα υποκείμενα που έχουν ξεπεράσει τον προπαγανδιστικό έλεγχο του κράτους. Είναι εκείνοι που τολμούν να εμφανιστούν στον δημόσιο χώρο και να διατυπώσουν αιτήματα για το πώς θα έπρεπε να οργανώνεται η κοινωνία. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο αντιμετωπίζονται ως απειλή: όχι επειδή απαραίτητα ειναι εγκληματικά επικίνδυνοι, αλλά επειδή αρθρώνουν εναλλακτική πολιτική φαντασία.
Παραδείγματα προπαγάνδας στη καθημερινή ζωή
Πώς καθίσταται εφικτός αυτός ο ιδεολογικός έλεγχος; Ένα πρώτο σημείο αφετηρίας είναι το εκπαιδευτικό σύστημα. Η εκπαίδευση, ως κρατικός θεσμός, λειτουργεί πρωτίστως ως εργαλείο παραγωγής υπάκουων και λειτουργικών πολιτών. Οι περισσότεροι από αυτούς προορίζονται να στελεχώσουν θέσεις στην αγορά εργασίας που είναι, εξ ορισμού, παθητικές και αποδυναμωτικές. Πρόκειται περίπου για το 80% των διαθέσιμων θέσεων. Ένα μικρότερο ποσοστό, της τάξης του 20%, προετοιμάζεται να ασκήσει εξουσία πάνω στην υπόλοιπη κοινωνία, καταλαμβάνοντας ενισχυμένες τεχνοκρατικές ή διοικητικές θέσεις που απαιτούν στρατηγική λήψη αποφάσεων και διαχειριστική ισχύ.
Η οικογένεια παίζει επίσης κρίσιμο ρόλο προς αυτό. Οι ενήλικες έχουν ήδη διαμορφωθεί από τα φίλτρα της εκπαίδευσης και της αγοράς και, έχοντας εσωτερικεύσει τις κυρίαρχες αξίες του κρατικού και καπιταλιστικού πλαισίου, τις αναπαράγουν ασυνείδητα μπροστά στα παιδιά τους, νομιμοποιώντας έτσι το σύστημα.
Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης παίζουν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση των απόψεων της κοινής γνώμης. Είτε τελούν υπό άμεσο κρατικό έλεγχο και εξυπηρετούν τις εκάστοτε κυβερνητικές επιταγές, είτε —συνηθέστερα— αποτελούν ιδιωτικά επιχειρηματικά σχήματα που λειτουργούν σύμφωνα με τις επιταγές τις αγοράς και άρα αναπαράγουν τα συμφέροντα των μεγάλων επιχειρηματικών ομίλων και των οικονομικών ελίτ, όπως είναι οι εφοπλιστές στην Ελλάδα. Ο δημοσιογραφικός λόγος υποτάσσεται, έτσι, στη λογική του κέρδους και της εξουσιαστικής πραγματικότητας.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της ιδεολογικής κυριαρχίας είναι η κατάσταση στους εκδοτικούς οίκους. Η ποικιλία των βιβλίων που κυκλοφορούν στην αγορά έχει περιοριστεί δραστικά. Οι κυρίαρχοι εκδοτικοί οίκοι, λειτουργώντας με όρους επιχειρησιακής αποδοτικότητας, προωθούν κυρίως βιβλία εύπεπτης αισθητικής και περιορισμένου στοχαστικού βάθους – όπως εκείνα της αυτοβελτίωσης ή τα διάφορα επιφανειακά best sellers. Αυτού του τύπου η παραγωγή ενθαρρύνει τη μαζική κατανάλωση και όχι την κριτική σκέψη. Αντιθέτως, έργα φιλοσοφικού και κοινωνικοπολιτικού προβληματισμού παραγκωνίζονται συστηματικά. Δεν πρόκειται για μια ελεύθερη αγορά επιλογών, αλλά για μια προσχεδιασμένη στένωση του αντιληπτικού ορίζοντα των ανθρώπων.
Το αποτέλεσμα είναι βαθύτατα ανησυχητικό. Η ικανότητα των πολιτών να αντιληφθούν πώς λειτουργεί η κοινωνία τους υπονομεύεται. Ο δημόσιος λόγος γύρω από την πολιτική καθίσταται φτωχός και ρηχός. Αν περιορίσεις το λεξιλόγιο, τις έννοιες και τα εργαλεία κατανόησης ενός πληθυσμού, καταφέρνεις ταυτόχρονα να αποκλείσεις τη δυνατότητά του να αντιληφθεί την αναγκαιότητα της ενεργούς συμμετοχής του στον δημόσιο χώρο. Η αποξένωση δεν είναι απλώς κοινωνική, αλλά εννοιολογική – αφορά το ίδιο το σχήμα σκέψης.
Πρόκειται, επομένως, για έναν αντιληπτικό βιασμό της ανθρώπινης νόησης. Ο σημερινός άνθρωπος απογυμνώνεται όχι μόνο από την ικανότητά του για πράξη και συλλογική οργάνωση στον πραγματικό κόσμο, αλλά και από την ίδια τη νοητική του δυνατότητα να οραματιστεί την αναγκαιότητα της διαμαρτυρίας. Υπό αυτή την έννοια, ο ιδεολογικός ολοκληρωτισμός των σύγχρονων φιλελεύθερων δημοκρατιών είναι ενδεχομένως πιο βαθύς και αποτελεσματικός από τον ωμό ολοκληρωτισμό της Σοβιετικής Ένωσης ή του Πουτινικού κράτους. Ενώ η βία δεν είναι πάντα εμφανής, οι άνθρωποι συμπεριφέρονται σαν να είναι. Το αποτέλεσμα είναι παρόμοιο: η αποθάρρυνση του ανθρώπου ως φορέα βούλησης και πολιτικής πράξης.
Αντί να συμμετέχει ως ενεργό πολιτικό υποκείμενο, ο πολίτης περιορίζεται στον ρόλο του παθητικού παρατηρητή, ενώ η κρατική και εταιρική εξουσία διαμορφώνει την κοινωνική πραγματικότητα, προωθώντας τα δικά της συμφέροντα εις βάρος των δικών του.
Ο λόγος που σήμερα μπορούμε ακόμη να γελοιοποιούμε την εξουσία —όπως στο παράδειγμα του οργανοπαίκτη στην πορεία στα Τέμπη— είναι διπλός: 1) γιατί ιστορικά κοινωνικά κινήματα κατέκτησαν, με κόστος, ένα εύρος ατομικών και συλλογικών ελευθεριών· 2) γιατί το κράτος έχει αποφασίσει πως η ηγεμονία πάνω στη συνείδηση είναι πιο αποτελεσματική από την κυριαρχία πάνω στο σώμα. Το σώμα πλέον δεν χρειάζεται να σταματηθεί· αρκεί να περιοριστεί το πνεύμα.
Τα πραγματικά αίτια του δυστυχήματος των Τεμπών
Η εθνική απεργία για τα Τέμπη και η ιδιαίτερη επιμονή των διαδηλωτών στο κέντρο της Αθήνας αποτελούν αξιοθαύμαστα γεγονότα. Αξίζει να σημειωθεί, όμως, πως τα αίτια του δυστυχήματος δεν είναι απλά αποτυχία της κυβέρνησης. Το δυστύχημα οφείλεται στην οργανωτική λειτουργία κρατικών ινστιτούτων, καπιταλιστικών επιχειρήσεων, ευρύτερων γεωπολιτικών συμφερόντων μεγαλύτερων δυνάμεων π.χ. της Γερμανίας ή και ακόμη αυτοκρατοριών π.χ. ΗΠΑ. Ποια είναι, λοιπόν, τα ευρύτερα και συστημικά αίτια του δυστυχήματος των Τεμπών;
Η κυβέρνηση επιμένει στο αφήγημα του σταθμάρχη. Έτσι, δημιουργεί ένα πρόσωπο, πάνω στο οποίο ρίχνει όλες τις ευθύνες, για να αποστασιοποιήσει τον εαυτό της από αυτό το δυστύχημα. Η μεγάλη πλειοψηφία του πληθυσμού, όμως, έχει καταφέρει να δει πίσω από αυτό και αναγνωρίζει το κυβερνητικό μερίδιο ευθύνης της ΝΔ, αλλά και ίσως το διαχρονικό μερίδιο ευθύνης προηγούμενων κυβερνήσεων όπως του ΣΥΡΙΖΑ και του ΠΑΣΟΚ. Το πρόβλημα, όμως, είναι ακόμη βαθύτερο. Τα δομικά αίτιά του είναι γνωστά, αλλά δεν αναπαράγονται σε μεγάλη συχνότητα στον δημόσιο διάλογο. Ας δούμε τα βασικά αίτια υπεύθυνα για το δυστύχημα:
1.Ένας σημαντικός πυλώνας του προβλήματος είναι ο κατακερματισμός του σιδηροδρομικού δικτύου. Οι ράγες υπάγονται στον κρατικό ΟΣΕ, ενώ ταυτόχρονα τα βαγόνια έχουν ιδιωτικοποιηθεί και ανήκουν στη Hellenic Train. Αυτή η διαίρεση του δικτύου τελικά οδήγησε σε συστημικές αστοχίες, μη αποτελεσματικό συντονισμό και δημιουργία προβλημάτων ασφαλείας. Από τη μία πλευρά, οι χρόνια υποχρηματοδοτούμενες από την κυβέρνηση ράγες οδήγησαν σε αποσύνθεση του δικτύου. Το εταιρικό τμήμα του σιδηροδρόμου, από την άλλη, περιέκοψε επενδύσεις που έχουν σχέση με την ασφάλεια, διότι αυτό δεν μεγιστοποιούσε το κέρδος του.
2.Οι μνημονιακές πολιτικές του ΠΑΣΟΚ, της ΝΔ και του ΣΥΡΙΖΑ συσχετίζονται άμεσα με την κατάρρευση του σιδηροδρομικού δικτύου, μειώνοντας δραματικά την επένδυση και τη διατήρηση του συστήματος αυτού. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η έλλειψη τηλεδιοίκησης. Αυτό οδήγησε στην επιμονή της χρήσης ενός απαρχαιωμένου συστήματος διαχείρισης.
3.Οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές και η λιτότητα των μνημονίων μείωσαν δραματικά το μέγεθος των εξειδικευμένων εργαζομένων του δικτύου. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν η μείωση των μηχανικών, του προσωπικού διατήρησης των συστημάτων κ.τ.λ.
4.Το ευρύτερο πλαίσιο των πολιτικών ιδιωτικοποίησης των συστημάτων μεταφοράς της ΕΕ οδήγησε τις εθνικές σιδηροδρομικές αγορές σε έναν διεθνή ανταγωνισμό. Ως αποτέλεσμα, οι ιδιωτικοί διαχειριστές ελαχιστοποιούν τις δικλείδες ασφαλείας των τρένων για την ελαχιστοποίηση του κόστους και τη διατήρηση της ανταγωνιστικότητάς τους.
5.Η πιθανή παρουσία μιας παράνομης χημικής ουσίας πάνω στα βαγόνια πιθανώς κορύφωσε την καταστροφική φύση της σύγκρουσης και τον αριθμό των θυμάτων.
Όπως μπορεί να διαπιστώσει κανείς, το πρόβλημα δεν είναι απλά ατομικού επιπέδου, δηλαδή ενός σταθμάρχη, και δεν είναι απλά κυβερνητικού επιπέδου. Το πρόβλημα είναι προϊόν κρατικών δομών αλλά και ιδιωτικών επιχειρήσεων, αλλά και μιας ευρύτερης οικονομικής πολιτικής με βάση την οποία λειτουργούν αυτές οι κυβερνήσεις και επιχειρήσεις. Αυτή είναι η οικονομική πολιτική του νεοφιλελευθερισμού.
Νεοφιλελευθερισμός
Τα πρώτα της σπέρματα φυτεύτηκαν στην Ελλάδα το 1985, ενώ μετά την παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008 βρέθηκε η κατάλληλη ευκαιρία για την ολοκληρωτική υποταγή της χώρας κάτω από τα νύχια του νεοφιλελεύθερου δόγματος. Οι χριστιανοί λένε πως το μεγαλύτερο κόλπο του διαβόλου είναι να σε κάνει να πιστέψεις πως δεν υπάρχει καν. Το ίδιο είναι αλήθεια και με την επιχειρηματική ελίτ την οποία ο νεοφιλελευθερισμός εξυπηρετεί στο μέγιστο. Όταν κάτι πάει στραβά, η επιχειρηματική καπιταλιστική προπαγάνδα είναι τέτοια, που κατευθύνει ολοκληρωτικά την οργή του πληθυσμού πάνω στην κυβέρνηση. Οι εταιρείες, παρόλο που επίσης έχουν σημαντικό μερίδιο ευθύνης, παραμένουν σαν μια μη ανιχνεύσιμη και αόρατη από την κρίση του κόσμου οντότητα. Έτσι, μπορούν να συνεχίζουν να πατάνε πάνω σε ανθρώπινες ζωές για το κέρδος τους χωρίς ενόχληση. Είναι αλήθεια πως το βάρος της προσοχής έχει πέσει πάνω στην κυβέρνηση, που φυσικά κατέχει μεγάλες ευθύνες και άρα ορθά γίνεται αυτό. Πρέπει όμως ο κόσμος να δει και το εταιρικό μερίδιο ευθύνης και το ευρύτερο νεοφιλελεύθερο σύστημα που τροφοδοτεί αυτές τις επιχειρήσεις.
Από το 1970 και μετά, σε παγκόσμιο επίπεδο, υπήρξε μια μεταβολή του προσώπου του καπιταλισμού. Από ένα κράτος πρόνοιας και έναν ρυθμιζόμενο καπιταλισμό περάσαμε στα χρόνια της ασύμμετρης ιδιωτικοποίησης, εκποίησης των δημόσιων αποθεμάτων των χωρών σε ιδιωτικά χέρια, κατάργηση του κράτους πρόνοιας και μιας ελευθέρωσης των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων. Το τελευταίο οδήγησε πάλι στην επανεμφάνιση των συστημικών παγκόσμιων οικονομικών κρίσεων, όπως αυτή του 2008. Τέλος, κάτι που συζητιέται ακόμη λιγότερο είναι πως μέσα σε αυτό το σύστημα, ολοένα και περισσότερο, οι ικανότητες λήψης αποφάσεων περνάνε από τα κοινοβουλευτικά σώματα, τα οποία ελέγχονται σε έναν περιορισμένο βαθμό από την εκλογική τους βάση, σε ιδιωτικές επιχειρήσεις και οργανισμούς διεθνών διαστάσεων, που είναι ολοκληρωτικά μη ανταποκριτικοί στις ανάγκες και επιθυμίες των πολιτών και εργατών.
Δύο βασικές προϋποθέσεις για αλλαγή
Συνοπτικά, ο κόσμος πρέπει να υιοθετήσει ένα σύστημα σκέψης που εξετάζει τα ινστιτούτα που δημιουργούν προβλήματα όπως αυτό των Τεμπών. Δεν πρέπει να εστιάζει σε μεμονωμένα πρόσωπα που αποτελούν απλά την κορυφή του παγόβουνου. Επιπρόσθετα, πρέπει να κοιτάξει πέρα από την κυβέρνηση. Αν το κάνει αυτό, θα δει το σύστημα ολιστικά. Σε περίπτωση που γίνει και αυτό, στα αιτήματα της πορείας των Τεμπών, πέρα από το επιθυμητό αίτημα για δικαιοσύνη, θα προστεθεί και αυτό της αντιστροφής των οικονομικών πολιτικών των μνημονίων, κάτι που θα διορθώσει την κατάσταση στα τρένα, αλλά και πολλά άλλα φλέγοντα ζητήματα.
Ο πληθυσμός πρέπει να μεταμορφωθεί από παθητικό καταναλωτικό αντικείμενο σε ένα ενεργό πολιτικό υποκείμενο και να ζητήσει, σε πρώτο βαθμό, την επιστροφή ενός κράτους πρόνοιας. Αυτό μπορεί να γίνει μόνο αν: Α) Αναπτύξει αντιστάσεις απέναντι στις μεθόδους ελέγχου και καταστολής που αναφέρθηκαν παραπάνω, αλλά και Β) Μόνο αν κατανοηθούν τα πραγματικά αίτια των προβλημάτων που αντιμετωπίζει η κοινωνία, για παραγωγή κατάλληλων λύσεων από το κίνημα που θα σχηματιστεί. Ας μας μείνει από την σημερινή πορεία, πως οι εξουσιαστές εξουσιάζουν τον λαό με βάση τη συναίνεση του λαού και πως όταν αυτός την αποσύρει, τότε βρίσκονται σε δύσκολη θέση.
Πηγές για περαιτέρω μελέτη των φαινομένων που αναλύθηκαν
Τα αίτια του δυστυχήματος των Τεμπών:
Δημοσιογραφική κάλυψη για την πορεία των Τεμπών:
Νεοφιλελευθερισμός:
- Chomsky, N. (1999). Profit Over People: Neoliberalism and the Global Order. New York: Seven Stories Press.
- Friedman, Milton. “The Social Responsibility of Business Is to Increase Its Profits.” Corporate Ethics and Corporate Governance, by Milton Friedman, The New York Times Magazine, 1970, pp. 173–178.
- Harvey, David. “Neoliberalism as Creative Destruction.” The ANNALS of the American Academy of Political and Social Science, vol. 610, no. 1, Mar. 2007, pp. 21–44
- Naomi Klein , The Shock Doctrine: The Rise of Disaster Capitalism . New York : Metropolitan Books , 2007
- The Handbook of Neoliberalism, Simon Springer, Kean Birch and Julie MacLeavy
Μέθοδοι ελέγχου του πληθυσμού :
- Chomsky, N., & Herman, E. S. (1995). Manufacturing consent. Vintage.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου